การบาดเจ็บที่ตาและการปฐมพยาบาล
การบาดเจ็บที่ตาเป็นการบาดเจ็บที่พบได้ในเด็ก ที่ผู้ใหญ่ต้องทราบถึงชนิดและการปฐมพยาบาลที่ถูกต้อง ก่อนที่จะพบแพทย์ เพื่อลดอันตรายที่อาจเกิดขึ้น
การบาดเจ็บที่เกิดขึ้นกับตา ที่พบบ่อยแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภทคือ
1. บาดเจ็บจากการกระแทก
มีโอกาสเกิดขึ้นได้ไม่ว่าการเดินชน เล่น เช่น อัดลูกบอลเข้าหน้าเข้าตากัน ถูกเพื่อนชกที่เบ้าตาหรือเล่นของอันตราย เช่น ปืนอัดลม เศษสิ่งของกระเด็นเข้าตา ผงทราย ฝุ่นผง เศษไม้ หรือเศษหญ้าคม ๆ กระเด็นเข้าตาได้ อาจทำให้เกิดอาการต่าง ๆ ดังนี้
- หนังตาฟกช้ำ เมื่อเกิดการกระแทกขึ้น ส่วนใหญ่แล้วหนังตาจะได้รับบาดเจ็บร่วมด้วยหากการกระแทกไม่รุนแรง หรือความเร็วของวัสดุต่าง ๆที่มากระแทกไม่แรงมาก อาจพบการบาดเจ็บของหนังตาโดยไม่มีการบาดเจ็บของลูกตาเลยก็ได้ หนังตาบนจะมีการฟกช้ำได้ง่ายอาการบวมช้ำเขียวซึ่งเกิดจากเลือดออกใต้ชั้นผิว หนังนั้นจะมีการเซาะลงหนังตาล่างได้และทำให้บวมมากจนปิดตา การปฐมพยาบาลใช้การประคบด้วยผ้าชุบน้ำเย็นหรือผ้าห่อน้ำแข็งลงบนหนังตาใน 24 ชั่วโมงแรก จะลดอาการบวมได้มาก อย่างไรก็ตามการแรงประคบนี้ต้องรู้ก่อนว่าไม่มีการแตกหรือฉีกตาของลูกตา
- เลือดออกเยื่อบุตาขาว ในบริเวณตาขาวอาจพบเลือดออกได้ ภายหลังจากการถูกกระแทกหรือแม้แต่การไอจามแรง ๆ อาจพบได้เช่นกัน เลือดออกที่ตาขาวนี้ไม่ได้บ่งบอกถึงความรุนแรงของการบาดเจ็บ หากเด็กไม่มีอาการอื่น เช่น เจ็บหรือระคายเคืองตา ไม่มีความจำเป็นต้องให้การรักษาใด ๆ รอยเลือดออกนี้จะหายเองได้ภายในสองสัปดาห์
- สิ่งแปลกปลอมบนเยื่อบุตาขาว อาจมาจากแรงลม เช่น นั่งบนมอเตอร์ไซด์ต้านลม หรือชิ้นส่วนวัสดุต่าง ๆ กระเด็นเข้าตา สิ่งแปลกปลอมที่ติดบนเยื่อบุตาขาวอาจก่อให้เกิดการระคายเคืองตา มีอาการเจ็บ หรือมีน้ำตาไหลได้ สิ่งแปลกปลอมบางครั้งจะติดบนเยื่อบุด้านในของหนังตาบน ทำให้มองไม่เห็น เมื่อเด็กกระพริบตาสิ่งแปลกปลอมนี้จะขูดลงบนกระจกตา เกิดการถลอกของกระจกตาทำให้มีอาการเคืองตาอย่างมาก วิธีการปฐมพยาบาล คือล้างตาด้วยน้ำสะอาด ถ้ามีการบาดเจ็บจาการกระแทกร่วมด้วย เช่น จากเศษโลหะพุ่งใส่ด้วยความเร็วสูง อย่าล้างตาเอง ให้พบแพทย์เพื่อรับการตรวจก่อนเสมอ หากมีเพียงสิ่งแปลกปลอมบนเยื่อบุตาขาว แต่ล้างไม่ออก แพทย์จะใส่ยาชาเฉพาะที่และใช้ไม้พันสำลีชุบน้ำหมาด ๆ เขี่ยออก
- กระจกตาถลอก แผลถลอกบนกระจกตามักเกิดจากการขูดของวัสดุต่าง ๆ หรือสิ่งแปลก
ปลอมที่ตำแหน่งด้านในของหนังตาบน จะทำให้เกิดอาการระคายเคือง เจ็บอย่างมากได้
การรักษาแผลถลอกบนกระจกตานี้ทำได้โดยการหยอดยาป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียและ
ปิดตาไว้นาน 24 ชั่วโมง บาดแผลถลอกจะหายไปเอง - สิ่งแปลกปลอมบนกระจกตา เกิดจากสิ่งแปลกปลอมกระเด็นไปติดแน่นที่บริเวณกระจกตาโดยเฉพาะอย่างยิ่งเศษ โลหะที่เกิดจากการเชื่อมโลหะ ซึ่งเด็กสนใจไปยืนดูหรือทดลองทำเป็นต้น สิ่งแปลกปลอมบนกระจกตาทำให้ระคายเคือง น้ำตาไหล ไม่สามารถล้างออกได้ง่ายต้องพบแพทย์เพื่อหยอดยาชา และเขี่ยออกด้วยไม้พันสำลีชุบน้ำหมาด ๆ หรือใช้เข็มเขี่ยต้องให้แพทย์ที่มีความชำนาญในครั้งมีสนิมเกาะอยู่รอบ ๆสิ่งแปลกปลอมชิ้นนั้นบนกระจกตาได้ ไม่สามารถเอาสนิมออกได้ในวันแรก จึงต้องหยอดยาป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียไว้ก่อนหลังจากนั้น 24 ชั่วโมง กระจกตาจะมีความอ่อนนิ่มลงและเอาสนิมออกจะกระทำได้ง่าย
- เลือดออกในช่องลูกตาด้านหน้า มักเกิดจากการกระแทกของปืนอัดลม ลูกเทนนิส บนเส้นเลือด ม่านตา ทำให้เกิดเลือดออก ขังในช่องด้านหน้าลูกตา ซึ่งมองเห็นระดับเลือดในลูกตาดำได้ คล้ายมองดูระดับน้ำในแก้วน้ำภาวะนี้ต้องให้ความสนใจเป็นพิเศษหากมีเลือดออก ในช่องลูกตานี้แล้วไม่ได้รับการรักษาจะเกิดภาวะเลือดออกซ้ำได้ร้อยละ 20 ภาวะเลือดออกซ้ำจะมีความรุนแรงกว่าครั้งแรกเสมอ การรักษาภาวะนี้คือการนอนพักแบบอยู่นิ่งเป็นเวลา 5 วัน
2. บาดเจ็บจากของมีคมแทงทะลุ
ทำให้เกิดการบาดเจ็บของหนังตา และลูกตาได้ การฉีกขาดของหนังตาที่ไม่ลึกและเป็นแผลในแนวนอน ไม่มีการบาดเจ็บในลูกตาอาจจะดูแลเองได้ด้วยการทำแผลธรรมดา แต่ถ้าเป็นแผลลึก แผลในแนวตั้ง มีการฉีกขาดของขอบหนังตา และมีอาการเคืองตา เจ็บตาร่วมด้วย ควรพาเด็กไปพบแพทย์ การบาดเจ็บจากของมีคมแทงทะลุเข้าไปในลูกตา ต้องรีบนำเด็กส่งโรงพยาบาลโดยหลีกเลี่ยงการดึง ของมีคมนั้นออกมาจากลูกตา
ข้อควรระวัง ในการปฐมพยาบาลการบาดเจ็บจากถูกกระแทกหรือของมีคมแทงทะลุในลูกตาการบาดเจ็บ ที่รุนแรง เช่น ถูกกระแทกอย่างแรงของลูกบอล ลูกเทนนิส ถูกยิงโดยกระสุนปืนอัดลมหรือถูกทิ่มแทงโดยวัสดุมีคม ข้อควรระวังอย่างยิ่ง คือ อย่าล้างตาแม้ว่ามีอาการเจ็บหรือระคายเคืองและอย่ากดแรงลงบนลูกตา เพราะถ้ามีการบาดเจ็บถึงขั้นฉีกขาดของลูกตาแล้ว การกดจะทำให้ชิ้นส่วนต่าง ๆ ทะลักออกมาได้ ดังนั้น การปฐมพยาบาลที่ต้องหลีกเลี่ยง คือ การใช้ผ้าก๊อซหรือผ้าสำลีกดอัดลงบนลูกตาและปิดแน่นควรใช้ที่ครอบลูกตาแทน เช่น โลหะ พลาสติกครอบลูกตา หากหาไม่ได้ใช้ถ้วยกระดาษแบบกรวย หรือกระป๋องขนาดที่เหมาะสมต่างๆ ครอบลูกตาไว้เพื่อป้องกันเด็กใช้มือจับกด และนำส่งจักษุแพทย์เพื่อทำการรักษาต่อไป
3. บาดเจ็บจากสารเคมีและความร้อน
การบาดเจ็บจากสารเคมี ไม่ว่าจะเป็นกรด ด่าง น้ำยาเคมีต่าง ๆ เช่น น้ำยาล้างจาน น้ำยาซักผ้าน้ำยาล้างห้องน้ำ น้ำยาเช็ดกระจก น้ำมันเครื่อง สิ่งที่ต้องทำทันที คือ รีบล้างตาด้วยน้ำสะอาดโดยเร็วและใช้น้ำมากกว่า 1 ลิตรขึ้นไป หากมีอาการระคายเคืองมาก และรู้ว่าสารเคมีที่สัมผัสนั้นเป็นกรดหรือด่างที่รุนแรง ห้ามขยี้ตา เพราะการขยี้ตานั้นทำให้บาดแผลที่ตาจะถลอก และเป็นแผลลึกมากขึ้น หลังการล้างตาให้ครอบตาก่อนพบแพทย์กาวสารพัดประโยชน์ ที่ทาติดแน่นทันที ฤทธิ์ ของกาว นี้จะทำให้ปวดแสบปวดร้อนควรล้างตาด้วยน้ำมาก ๆ ก่อนนำส่งพบแพทย์ กรณีที่กาวติดหนังตา ไม่ปวดแสบปวดร้อน ให้ล้างเปลือกตาด้วยน้ำอุ่น ๆ บ่อย ๆ แล้วหนังตาจะค่อย ๆ หลุดออกจากกันภายใน 1 – 4 วัน ห้ามใช้แรงดึงเพื่อแยกหนังตาออก เพราะอาจเกิดเป็นบาดแผลติดเชื้อ แผลความร้อนบนกระจกตา มักเกิดจากบุหรี่ เตารีด หรือน้ำมันร้อนกระเด็น อาจทำให้กระจกตามีสีขาวขุ่น อย่างไรก็ตาม น้ำตาที่เคลือบลูกตาอยู่จะลดความรุนแรงของความร้อนได้ การรักษาทำได้โดยรีบล้างตาด้วยน้ำสะอาดให้มาก ๆ และนาน ๆ เพื่อลดความร้อนและชะล้างเศษสิ่งแปลกปลอม และชะล้างเนื้อเยื่อที่ถูกลวกเผาเป็นรอยไหม้ให้หลุดออกไป หยอดตาด้วยยาป้องกันการติดเชื้อ แบคทีเรีย ปิดตาไว้และพาไปพบแพทย์ อาการกระจกตาขุ่นขาวจะดีขึ้น และหายเองได้ต่อไปคลื่นที่ผ่านตามขอบประตูของเตาไมโครเวฟมีผลต่อลูกตาได้ เช่นเดียวกับแสงอุลตราไวโอเลต ที่ทำให้เซลผิวหน้าของตาดำเกิดแผลถลอก อาการหลังจากถูกแสงประมาณ 4 – 6 ชั่งโมง จะเริ่มมีอาการเคืองตา ปวดตามาก น้ำตาไหลได้
ที่มา : ศูนย์วิจัยเพื่อสร้างเสริมความปลอดภัยและป้องกันการบาดเจ็บในเด็ก คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี
ขอขอบคุณ : http://www.csip.org
